Leiderschap in Agile organisaties: agile voorbeeldgedrag

Wendbaar werken, agile organiseren, Scrum, squads, Holacracy, hoe je het ook noemt of welke vorm jouw organisatie kiest: anders werken vraagt ander leiderschap. Graag neem ik je in een reeks* artikelen mee in het onderwerp ‘Leiderschap in agile organisaties’.
Date
9 februari 2017
Author
Organize Agile
Categorieën
  • Agile leiderschap

Net als bij opvoeden

Gaan roken of niet beginnen met roken. Door het rode verkeerslicht fietsen of stoppen. Schelden of geweldloze communicatie: allemaal zaken waar voorbeeldgedrag van ouders en andere opvoeders bewezen verschil maakt. Onze kinderen willen we opvoeden als verstandige, sociale en zelfverzekerde mensen. In verschillende organisaties willen leiders dit gelukkig ook met hun medewerkers en in wendbare organisaties is het zelfs voorwaarde van succes. Net als bij opvoeden is voorbeeldgedrag van leiders in agile organisaties zeer belangrijk: om een lerende cultuur te bevorderen en om een veilige setting te creëren om te mogen experimenteren voor de klant, is doen wat je zegt noodzakelijk.
En natuurlijk is voorbeeldgedrag ook in niet wendbare organisaties belangrijk. Maar, in agile organisaties is het een randvoorwaarde én gaat het met name om ‘agile voorbeeldgedrag’.

Het voorbeeld van de suiker

In het boek ‘Waar een Wiel is, is een weg’ van Jaap Bressers las ik recent het volgende voorbeeld over de Dalai Lama. Een hele rij mensen stond te wachten om aan de Dalai Lama hun wereldprobleem voor te leggen. Tot er een man kwam die vroeg: ’ik eet te veel suiker, wat moet ik doen’. Belachelijke vraag, vond iedereen. Maar de Dalai Lama dacht lang na en zei uiteindelijk ‘kom over twee weken terug’. Twee weken later kwam de man terug met dezelfde vraag en het antwoord van de Dalai Lama luidde: ‘eet minder suiker’. Verbijstering alom, had hij dat niet meteen twee weken geleden kunnen vertellen? Waarop de Dalai Lama antwoordde: ‘nee, want toen at ik zelf nog te veel suiker.’

Voorbeelden uit de praktijk

Bij een opdrachtgever geeft het eerste gesprek met de directeur en de HR adviseur een mooi beeld van voorbeeldgedrag. Ik vraag geïnteresseerd ‘wat zouden medewerkers zeggen als ik ze vraag naar wat er goed gaat en wat er beter kan?’. Mijn gesprekspartners geven toe dit niet precies te weten. Op mijn suggestie om het dan op dat moment te gaan vragen, wordt enthousiast gereageerd. De HR adviseur en ikzelf regelen ter plekke drie medewerkers met wie ik kan spreken. De input is een waardevolle aanvulling op ons eerdere gesprek met zijn drieën.
Helaas is het ook soms anders. Tijdens een teamtraining liep de teamleider weg, het bleek dat hij een andere afspraak had gemaakt. Toen de teamleider later terugkwam, verstomde het open gesprek in het team. Onbewust neemt het team aan dat een leidinggevende die niet het juiste voorbeeldgedrag geeft, ook op andere fronten niet te vertrouwen is.
Natuurlijk is het heel menselijk om je als leidinggevende niet altijd bewust te zijn van je gedrag, laat staan van of je het juiste voorbeeldgedrag vertoont. Een mooi voorbeeld vind ik de leidinggevende die mij benaderde omdat hij een project met Scrum wilde aanpakken. Vervolgens gaf hij aan in welke fasen het project moest plaatsvinden, wat de planning was en ook ongeveer wat het resultaat moest zijn. We hebben, na mijn uitgebreide uitleg over Scrum, samen hartelijk gelachen over zijn traditionele aanpak van dit ‘Scrum project’. Bij het volgende project pakt hij het anders aan.

Samengevat

In een wendbare organisatie is het cruciaal dat leidinggevenden leren om agile voorbeeldgedrag te vertonen. Spreken over een open cultuur waar fouten gemaakt mogen worden, rijmt niet met functioneringsgesprekken waar een medewerker juist op die ‘fouten’ wordt aangesproken. Verantwoordelijkheid aan teamleden geven strookt niet met product owners die continu aanwezig zijn in agile teams en die zich overal mee bemoeien. Roepen dat medewerkers de klant centraal moeten stellen en vervolgens een CRM-systeem introduceren wat meer procedures en regels voor ‘klantcontact’ opwerpt… op zijn minst onhandig.
Net als vertrouwen geven, is agile voorbeeldgedrag vooral een kwestie van doen. Gelukkig is het vaak nog besmettelijk ook, dat scheelt.

Organize Agile